Kandidaatstelling

"Ondersteunende Software Verkiezingen (OSV)"
weggegooid geld (€ 1.578.265 zonder BTW)

Tot voor kort werd voor het stemmen een stemcomputer gebruikt. De producent, de firma Nedap, maakte ook software, waarmee de kandidatenlijsten werden ingevoerd in die stemmachines. Daarbij hadden ze ook software gemaakt voor politieke partijen om die kandidatenlijsten in te voeren en kandidaatstellingsformulieren te maken, die aan de hoofdstembureaus konden worden aangeboden. De licentie voor die software kwam met het afschaffen van de stemcomputers ook te vervallen.

Er werd nu door de kiesraad (ministerie van Binnenlandse Zaken) een Europese aanbesteding gedaan voor nieuwe software. Uiteindelijk sleepte IVU uit Berlijn de order in de wacht. Het werd een kind met een waterhoofd met (volgens IVU) 256 + 182 MB schijfruimte. Alles moest "open source" zijn. Alle gemeentes moesten nu een soort verkiezingsdocument maken. Dat werd als gewichtig gepresenteerd. Het bevat nauwelijks meer dan de verkiezingsdatum, de naam van de gemeente en een lijstje toegelaten partijen.

Deze "ondersteunende software verkiezingen" (OSV) heeft € 1.578.265 gekost zonder BTW. Dat bedrag is wel inclusief meerjarig beheers-, onderhouds-, helpdesk- en urgentieservicekosten. Zie link voor de overeenkomst tussen kiesraad en IVU.

Desgevraagd deelde de kiesraad mij mede:

Ik heb begrepen dat onze softwareleverancier inmiddels contact met u heeft gezocht (feitelijk anderom, Hylke) over uw e-mail en aan u uitgelegd heeft dat de kandidaatstellingssoftware voor partijen (programma 1) onderdeel uitmaakt van een groter geheel aan programma’s. De software is om deze reden wellicht wat omvangrijker lijkt dan u zou verwachten. Als politieke partijen gebruik van OSV maken dan kan het aangemaakte bestand behorende bij de fomulieren bij de gemeente (hoofdstembureau en centraal stembureau) worden ingelezen. Dit scheelt verderop in de verkiezingsketen veel werk, zowel wat betreft invoer- als controlewerk. De software dient daarnaast te voldoen aan de eisen die door de staatssecretaris gesteld zijn, zo moet het bijvoorbeeld open source zijn, moet er gebruik worden gemaakt van open standaarden en moeten er verschillende maatregelen zijn getroffen om zowel de authenticiteit van de programmatuur als de daarin opgenomen gegevens te kunnen waarborgen.

Duizenden secretarissen in problemen

Voor de raadsverkiezingen van 3 maart 2010 moesten in ruim 400 gemeenten kandidatelijsten worden ingeleverd. Daarbij waren duizenden secretarissen betrokken. Het IVU-programma is niet op hun belangen toegesneden. De omvang van het programma is zo groot als een Microsoft-office pakket.
Het is voor sommige formulieren heel praktisch als die op één A4-tje kondern worden afgedrukt. Die formulieren moeten aan potentiële kiezers (ondersteuningsverklaringen) en kandidaten (instemmingsverklaringen) worden overhandigd.

Een Excel-sheet kan dit ook wel

Aan de komende gemeenteraadsverkiezingen in meeste van de 431 gemeenten zullen een paar duizend partijen meedoen. Wat moeten simpele partijen eigenlijk aanleveren:
  1. Algemene gegevens als datum verkiezingen, de naam van de gemeente en de partij alsmede de namen van tekeningsbevoegde personen. Dan nog een paar parameters als vermelden roepnaam en geslacht van de kandidaten.
  2. Gegevens per kandidaat. Dat is nauwelijks meer dan een naam met voorletters, een geboortedatum en een woonplaats. Adres en postcode zijn niet eens verplicht. Men mag nog een roepnaam en het geslacht toevoegen.
Met die gegevens kunnen ook de formulieren worden opgemaakt. Een simpel Excel-sheet, dat de gegevens overal invult in de formulieren, maakte ik in een achternamiddag. Voor een paar duizend Euro zou de kiesraad klaar zijn geweest. De partijsecretarissen kunnen de formulieren zelf aanpassen. Zo bepaalt de lettergrootte of iets op een pagina past.

Het Excel-sheet kan hierbij worden gedownload. Graag kreeg ik op- en aanmerkingen. Mail: Hylke ten Cate. Mijn help-service is voorlopig gratis.

Dit Excel-sheet bepaalt de uitslag niet. Dat doet de OSV-software wel. Maar ook dat is niet echt moeilijk en zou ook nog wel met een Excel-sheet kunnen.

Er moet dan nog wat beveiliging worden toegevoegd om te voorkomen, dat bestanden tussentijds worden aangepast. Theoretisch is loting mogelijk bij gelijke aantallen. Dat zou het programma eventueel ook kunnen, maar dat moet wel in het eindrapport worden vermeld. De OSV-software voorziet in handmatige loting.

Artikel in Binnenlands Bestuur

Op 13 januari 2010 verscheen in de digitale versie van Binnenlands Bestuur als opening een artikel over deze zaak "Software kandidaatstelling nodeloos ingewikkeld".

Op 20 januari 2010 had ik naar aanleiding van dat artikel een op zich plezierig gesprek bij de kiesraad. Bij de ontwikkeling was onvoldoende rekening gehouden met de duizenden lokale afdelingssecretarissen. Ook had men ervoor gekozen, de tabel uit formulier H1 niet direct converteerbaar te maken.
Mijn suggestie om de formulieren H4 en H9 zoveel mogelijk op een A4-tje afdrukbaar te maken werd als nuttig ervaren.
Wel bleken we beide een omissie gezien te hebben bij artikel P4 van de kieswet. Daar wordt voorgeschreven eerst de uitslag te berekenen zonder lijstverbindingen en daarna de partijen te schrappen uit lijstverbindingen, die niet op eigen kracht een zetel zouden hebben gehaald. Niet voorzien in de wet is de mogelijkheid, dat voor het toekennen van de laatste restzetel voor de situatie zonder lijstverrbinding loting nodig zou kunnen zijn.
Uiteraard beoogde de OSV-software meer dan het invoeren van kandidatenlijsten. Het loopt tot en met het versturen van benoemingsbrieven en houdt rekening met lijstuitputting. Niettemin blijf ik van mening, dat die software niet zo veel had hoeven kosten, zelfs als rekening gehouden was met m.i. overdreven eisen van de staatssecretaris.

Versie 17 maart 2010